Polystichum setiferum 'Wakeleyanum'


Cudowne - dla nas, miłośników paproci - zjawisko olbrzymiego zainteresowania paprociami, wręcz paprociowe szaleństwo czasów wiktoriańskich, zaowocowało pojawieniem się w ogrodach i obrocie handlowym (tak, tak, w XIX wieku istniały już szkółki wyspecjalizowane w sprzedaży paproci) wielu przepięknych odmian m.in paprotników szczecinkozębnych. Niestety, w wyniku różnych zawirowań dziejowych, tylko około połowy z 300-400 odmian Polystichum setiferum znanych w okresie pteridomanii, istnieje do dziś. Odkryta w 1860 roku niedaleko Axminster przez pracującego na kolei kopacza o nazwisku Russel, odmiana 'Wakeleyanum', szczęśliwym zrządzeniem losu, przetrwała i możemy uprawiać ją w swoich ogrodach. Jak pisze Martin Rickard w 'Gardening with Ferns', oryginalny klon przepadł, ale z siewu pobranych od niego zarodników, udało się ją odtworzyć. Polystichum setiferum 'Wakeleyanum' uważane jest za prekursora linii paprotników szczecinkozębnych tzw. Cruciatum Group, do której należy np Polystichum setiferum 'Ray Smith'/ 'Smith's Cruciate'. Obecnie nie jest często spotykana w sprzedaży nawet w Europie, ale przy odrobinie wysiłku można ją zdobyć.

Jej wąskie, niemal o kształcie lancy, frondy mają - przynajmniej w części środkowej - pokrzyżowane listki, podobnie, jak u innego gatunku - Athyrium filix-femina Cruciatum Group. Zdarza się jednak, iż pojawiają się w kępie frondy, jakby z innej bajki - nieco szersze i bez charakterystycznych krzyży. Kępy 'Wakeleyanum' są ciemnozielone i podobno mogą osiągać wysokość około 60 cm, choć w polskich warunkach może być to problematyczne. Uprawiając ją kilka lat, nie odnotowałam liści dłuższych, niż 40 cm.

Nazwa odmianowa 'Wakeleyanum', honoruje pannę o nazwisku Wakeley, zapewne wiktoriańską pteridomaniaczkę, którą znalazca- Russel - obdarował tą paprocią.

W uprawie ogrodowej wymagać będzie gleby lekko wilgotnej, ale przepuszczalnej, zasobnej w składniki pokarmowe (kompost liściowy sprawdza się bardzo dobrze). Stanowisko powinno być półcieniste, ale jasne . Jako, że nasze zimy są nieprzewidywalne, podobnie jak inne Polystichum setiferum, warto zabezpieczyć przed mrozami jakimś 'oddychającym materiałem np stroiszem iglastym. W moim ogrodzie wiosną wybija bez problemu, natomiast raz, w ubiegłym roku, majowe przymrozki całkowicie ścięły młode pastorały, co odbiło się na tempie przyrastania.



Polystichum setiferum 'Wakeleyanum' wiosną i w sezonie



fot.Tomek Mr

Polystichum setiferum 'Wakeleyanum' czasem wypuszcza liście bez charakterystycznych krzyży. Zauważyłam, że dzieje się to zazwyczaj, gdy paprotnik przechodzi jakiś szok np po przemrożeniu, czy podziale. Poza tym, to bardzo interesująca odmiana, szkoda, że tak rzadko spotykana w ogrodach.



Mam nadzieję, że po kilku latach uprawy bez przygód, będzie wyglądał tak, jak po zakupie w 2014 roku. Liście były bardzo wąskie a listki niemal w 100% pokrzyżowane (fot.maj 2015r)




.

Niby podobne, ale to dwa różne gatunki.

Polystichum setiferum 'Wakeleyanum'



Athyrium filix-femina Fieldiae


.

Polystichum setiferum 'Wakeleyanum'', o pierwsza znana forma paprotnika, którego listki rozgałęziają się pod szeroko rozbieżnymi kątami, tworząc krzyże.



Wg informacji podanej w innej książce ' Polystichum Cultivars Variation in the British Shield Ferns', historia odnalezienia tego paprotnika jest nieco inna - został on znaleziony w 1867 roku przez Thomas'a Russell'a (pracownika marynarki) na linii kolejowej budowanej między Yeovil i Exeter i podarowany przez niego pannie Wakeley z wdzięczności za nauki, które on i jego koledzy pobierali w szkole gdzie uczyła.
Paprotnik ten zapoczątkował niewielką grupę odmian zaliczanych do Cruciatum Group. Trudno stwierdzić, czy oryginalny klon nadal istnieje, ale pośród tej grupy są bardzo dobre i regularne jak i mniej uporządkowane i niestabilne formy. Wszystkie jednak są uprawiane pod nazwą 'Wakeleyanum'.
Poza krzyżowym układem listków charakterystyczny jest długi i wąski kształt. liści. Zastanawiano się nawet czy nie włączyć jej do Angustatum Group jako kombinację 'Angustato-Cruciatum', jednak bardziej znaczące cechy krzyżowe wzięły górę .
'Wakeleyanum' może nie należy do tak atrakcyjnych grup jak 'Divisilobum,'Multilobum', 'Plumosum' czy 'Bevis' , ale będzie ciekawym i oryginalnym dodatkiem w kolekcji paprotników.

Kilka razy dzieliłam ten paprotnik i może dlatego wypuszcza po kilka liści o innych cechach



Zauważyłam też, że trzeba mu zapewnić chłodne stanowisko, bo w innym przypadku frondy robią się żółtawe


fot.218.08.2018er.

Jedna z sadzonek paprotnika szczecinkozębego 'Wakeleyanum', którą oddzieliłam w tym roku od kępy matecznej. Jak inne paprocie z rodzaju Polystichum, trzyma fason do siarczystych mrozów.


fot.02.10.2018r
.

'Wakeleyanum', wszystkie trzy moje egzemplarze dobrze przezimowały i co ważne, nie zos tały zahamowane w rozwoju przez przymrozki. Na fotce roslina mateczna, od której pochodzą dwa mniejsze, rosnące na stoku pod murem


fot.13.05.2018r.
.

Ja również podzieliłem swoje 'Wakeleyanum', ale jedna sztuka bardo wolno odbija . Pozostałe dość przyzwoite, ale dopiero teraz po fali upałów zaczęły szybciej się rozwijać..

Ja też własnie oddzieliłam kolejną sadzonkę... Mam nadzieję, że się przyjmie i powiększy kolekcję jednego z zielonozakręconych
Sadzonka odzielona w ubiegłym roku ma sie bardzo dobrze


fot.30.08.2019r.
.

Polystichum setiferum Wakeleyanum po lewej, po prawej Polystichym species. Moim zdaniem, dość podobne


fot.09.10.2019r.
.

Jedno z 'Wakeleyanum' już się rozwinęło ,

Ja jedną kępkę 'Wakeleyanum' podzieliłam, gdy pastorały się rozwijały. Ładnie się rozwija i nie rewersuje. Może ma trochę zbyt ciemne miejsce, ale obawiałam się, ze latem będzie palony przez słońce




fot.23.06.2020r.
.

Jeden z egzemplarzy 'Wakeleyanum' mocno w tym sezonie rewersuje



.

Polu, a nie dzieliłaś go w poprzednim sezonie? Zauważyłem,że moje stają się niestabilne po podziale. Potem powoli wracają do normy...czyli większość liści ma cechy 'Cruciatum'.

Jeden z moich 'Wakeleyanum', egzemplarz rosnący na nowej rabacie o wystawie zachodniej, jak niemal wszystkie tam rosnące paprotniki, słabo i nierówno wychodzi. Dziwi mnie to, bo wiosną panuje tam niemal lity cień, więc nawet ich dodatkowo nie zabezpieczałam przed nadchodzącymi (w kwietniu) mrozami. Miały przecież całkowicie zwinięte serca a nie jak np Dryopteris crassirhizoma, już rozwijające się pastorały.


fot.05.06.2021r.
.

Egzemplarz mateczny, od którego były odbierane wszystkie pokazywane tu sadzonki


fot.19.10.2021r.
.

Koniec pażdziernika, stanowiska półcieniste.

W tym roku paprotnik 'Wakeleyanum' rozwija wyjątkowo stabilne liście.

Mimo, że jest uważany za mało udaną odmianę z grupy 'Cruciatum'... pewnie przez swoją niestabilność to mimo wszystko bardzo go lubię

Polystichum setiferum Wakeleyanum w połowie października.