Rzeżucha
Cardamine

Choć pod potoczną nazwą 'rzeżucha' znamy sianą w okresie Wielkanocy pieprzycę siewną (Lepidium sativum), w ujęciu botanicznym, rzeżucha jest rodzajem roślin należących do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Rodzaj ten obejmuje około 200 gatunków , z których 12 występuje w rodzimej florze Polski. Spotykane są na różnych stanowiskach, ale przeważnie na dośc wilgotnych łakąch, obszarach leśnych, w okolicach zbiorników wodnych.

Nieco zamieszania spowodowało włączenie do rodzaju Cardamine gatunków, które niegdyś zaliczane były do odrębnego rodzaju żywiec (Dentaria). Tak więc tytuł tego wątku obejmujacego rodzaj zawiera dwie różne nazwy roślin (żywiec, rzeżucha) a w rzeczywistości są one obecnie roślinami jednego rodzaju.

By nieco złagodziĆ ból spowodowany zamieszaniem w tym rodzaju, przedstawiam krótką listę niektórych gatunków z rodzaju Cardamine, z którymi najczęściej możemy się zetknąć, gdyż występujĄ na stanowiskach naturalnych w Polsce, lub spotkamy je w obrocie handlowym szkółek:

RZEŻUCHA rzeżucha drobnokwiatowa (Cardamine parviflora) rzeżucha gorzka (Cardamine amara) rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis) rzeżucha leśna (Cardamine flexuosa) rzeżucha niecierpkowa (Cardamine impatiens) rzeżucha rezedolistna (Cardamine resedifolia) rzeżucha trójlistkowa (Cardamine trifolia) rzeżucha włochata/ czteropręcikowa (Cardamine hirsuta)

ŻYWIEC żywiec bulwkowaty (Cardamine bulbifera, syn. Dentaria bulbifera) żywiec dziewięciolistny (Cardamine enneaphyllos syn. Dentaria enneaphyllos) żywiec gruczołowaty (Cardamine glanduligera syn. Dentaria glandulosa) żywiec pięciolistny (Cardamine pentaphyllos syn. Dentaria pentaphyllos)

.

Żywiec
Dentaria
syn.Cardamine

Żywce, to rośliny obecnie uznawane za podrodzaj w obrębie rodzaju rzeżucha(Cardamine), wcześniej - od czasów Linneusza - klasyfikowane były jako osobny rodzaj z rodziny kapustowatych. Są niezbyt dużymi, osiągającymi od 20-60 cm wysokości bylinami, których naturalnym siedliskiem są półcieniste i cieniste miejsca o stałej wilgotności. Spotykane są w strefach umiarkowanych, w tym i w Polsce.

Za występujące na obszarze naszego kraju uznaje się:

1/ żywiec cebulkowy ( syn. bulwkowaty, żyworodny) - Dentaria bulbifera , syn Cardamine bulbifera
2/ żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa syn.Cardamine glanduligera
3/ żywiec dziewięciolistny -Dentaria enneaphyllos, syn. Cardamine enneaphyllos

Dawniej podobno występował na naszych terenach także żywiec pięciolistny (Dentaria pentaphyllos), ale w tej chwili uważa się, że gatunek ten nie rośnie w Polsce.

W zalezności od gatunku, zywce maja różny sposób rozmnażania np Dentaria bulbifera , czyli żywiec bulwkowy jest rosliną żyworodną, czyli rozmnażać się może z bulwek umieszczonych w nasadzie liści.

Wszystkie gatunki żywców, choć spotykane w różnych rejonach (Karpaty, Góry Świętokrzyskie, Sudety) łączy jedno - są bylinami dość ciemnych, najczęściej bukowych lasów. Chcąc je uprawiać w ogrodach, powinniśmy zapewnić im co najmniej półcieniste stanowisko z przepuszczalną glebą , w skład której wchodzi spora ilość kompostu liściowego. Łatwo i dość szybko można go przygotować w ciągu sezonu, gromadząc opadłe liście do plastikowego worka, który potem zawiązujemy i nakłuwamy w kilku miejscach.

Jako nasze rodzime rośliny nie powinny mieć problemów z zimowaniem, należy jednak pamiętać, iż w warunkach naturalnych np w górach, mają nie tylko naturalne okrycie ze śniegu, ale także liści.

Jeden z gatunków - żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa syn.Cardamine glanduligera)



.

Żywiec gruczołowaty, rośnie u mnie od kilku lat pomiędzy paprociami. Ładnie się rozrósł. Liście rozwijają się wcześnie, bo już pod koniec marca. Nierozwinięte mają ciekawy purpurowo-fioletowy kolor.

Piękna kępa, którą pokazał nam Tomasz, to

Żywiec gruczołowaty
Cardamine glanduligera

syn Dentaria glanduligera

Gatunek żywca, który poza Karpatami spotykany jest w niewielu miejscach południowo-wschodniej Polski. To niezbyt wysokie, osiagające wysokość do 30 cm byliny o wzniesionych, nierozgałęzionych łodygach. Dłoniaste liście są trójlistkowe, lśniące a poszczególne listki ząbkowane. Kwiaty pojawiają się już w kwietniu, przed pojawieniem się liści na drzewach . Są fioletowe, czteropłatkowe i umieszczone są na szczycie łodygi i podobno mają zapach czosnku .

Jest typową rośliną cieniolubną, leśną, spotykana zazwyczaj w lasach bukowych. Wymaga podłoża lekko kwaśnego, próchniczego i stale wilgotnego. Nie wymaga okrywania na zimę.

Mało mam zdjęć tego żywca, ale znalazłam choć takie - fot.20.04.- żywiec gruczołowaty w tle kłów hosty Justine



.

Żywiec dziewięciolistny ( Cardamine enneaphyllos)

Jak inne rośliny z rodzaju Cardamine, należy do rodziny kapustowatych. Jest gatunkiem dość szeroko rozpowszechnionym w Europie, jednak raczej na terenach wyżynnych i górskich np w Polsce można go spotkać w Sudetach, miejscami w Bieszczadach, w Górach Świętokrzyskich i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Choć rzadko jest spotykany na terenach nizinnych, jego stanowiska odnotowano w Parku Krajobrazowym 'Puszcza Zielonka'.
Żywiec dziewięciolistny uznano za roślinę reliktową, która przetrwała zmiany klimatyczne na Ziemi właśnie głownie w górach. Jego wysokość wynosi około 20-40 cm, w zależności od stanowiska. W uprawie wymaga stanowiska wiosną jasnego, latem cienistego, gleby bogatej w kompost liściowy, wilgotnej, ale dobrze przepuszczalnej.



.

W podkarpackim lesie

Żywiec gruczołowaty
Cardamine glanduligera

Wiesiu, kapitalny widok. Taki właśnie marzyłby mi sie w moim ogrodzie, ale żywcowi cos nie podoba sie u mnie - słabiutko przyrasta. W tym roku miał tylko jeden kwiat.

U mnie powoli przerasta paprocie .

Rzeżucha trójlistkowa
Cardamine trifolia

Czasem możemy spotkać ten gatunek rzeżuchy pod nazwą 'trójlistna', więc jesli spotkacie gdzieś, nie kupujcie, jako innego gatunku.
Rzeżucha trójlistkowa jest naszą rodzimą rośliną - spotkać ja możemy raczej na terenach górskich: w pasmach Sudetów, oraz Karpat, w ich niższych partiach. Za siedliska obiera sobie nawet dośc ciemne lasy iglaste, choć lepiej się czuje w półcieniu, na niekoniecznie bardzo zyżnych glebach. Lubi jednak, by miejsce, gdzie rośnie, było stale umiarkowanie wilgotne, nieprzesychajace.
Sama kępa osiąga wysokość od 5 do 10 cm, natomiast z kwiatami, dorasta do 30 cm. Kwiatki sa małe, białe, zebrane w baldachogrona i pojawiają się od kwietnia do maja. Nazwa tej rzeżuchy -' trójlistkowa' - oddaje wyglad liści, które są ciemnozielone, podzielone na trzy listki i mają nieco karbowany brzeg.

Bardzo lubię wiosenny Żywiec gruczołowaty. Nie mam go w ogródku, bo w pobliskim lesie rośnie masowo na tzw. olsach. W runie wiosennym, wyodrębniłem tam wspólne występowanie żywców z zawilcami gajowymi, zdrojówką rutewkowatą, szczyrem trwałym, przylaszczką pospolitą , szczawikiem zajęczym, kokoryczą pełną, pierwiosnkiem lekarskim i kilkoma jeszcze gatunkami. To są olbrzymie połacie pokryte kwieciem. I to lubię.

Stachu! Pieknie! Marzy mi się taki dywan z żywców

Tymczasem pojawił się i zamierza kwitnąć Cardamine enneaphyllos , czyli żywiec dziewięciolistny



.

U mnie występuje wspólnie z paprociami

Najpierw pojawiają się pięknie wybarwione liściorki .


\

Tomaszu, z paprociami, czy bez, żywiec ładnie rozrośnięty.

Cardamine pentaphylla
żywiec pięciolistny

Jest to gatunek żywca o pięciopalczastych, głęboko powcinanych liściach (przypominają nieco liście winobluszczu) i różowych kwiatach, które rozwijają się od kwietnia do maja. Roślina rozprzestrzenia się za pomocą podziemnych kłączy i osiąga wysokość 30–50 cm . Cardamine pentaphylla, to typowa roślina leśna, wymagająca wilgotnego podłoża , nieco słońca wiosną a później półcienia. U mnie rośnie wspólnie z wietlicami, które są systematycznie podlewane latem. Przezimował bez problemu, choć na naturalnych stanowiskach można go spotkać w nieco cieplejszych rejonach - zachodniej i centralnej Europie np w Słowenii i Chorwacji .Podobno niegdyś występował i w Polsce, ale obecnie uznaje się, iż znikł z flory naszego kraju.

Cardamine pentaphylla wynurzył się z ziemi i od razu pokazał pąki kwiatowe.

.





.

Polecam żywca (Cardamine glanduligera ), jako kapitalną roślinę poszycia w ogrodach typu leśnego, naturalistycznego. Nie jest zbyt wielki, ale pojawia się i kwitnie w czasie, kiedy inne wieksze byliny (np hosty) jeszcze śpią po zimie.
Nie wiadomo skąd, nie wiadomo kiedy, ale nagle zobaczyłam, że mój żywiec gruczołowaty nie tylko pokazał się nad ziemią, ale ma już pąki kwiatowe.






fot.10.03.2019r., Dolny Śląsk

Kwiaty Cardamine pentaphylla (syn. Dentaria pentaphyllos) są różowolawendowego koloru. Duża kępa wyglądałaby zabójczo





Tymaczasem w innym, bardziej cienistym miejscu, liście tego gatunku dopiero się rozwijają


fot.02.04.2019r.
.

Kwitnie dziko rosnący żywiec gruczołowaty w moim lasku nad rzeką.
Mam zamiar przenieść kilka roślin do ogrodu

Zdj.23.03.2019

Kwitnienie żywca pięciolistnego (Cardamine pentaphyllos, syn. Dentaria pentaphyllos)



Rzeżucha trójlistkowa (Cardamine trifolia) - pędy kwiatowe sa trzykrotnie wyższe, niż nisko osadzone listki


fot.07.04.2019r., Dolny Śląsk

Cardamine waldsteinii/Cardamine trifolia , czyli rzeżucha Waldsteina/trójlistkowa, to gatunek europejski, występujący m.in w Chorwacji , Bośni i Austrii. Wbrew temu, co można spotkać w tzw. polskich internetach, nie jest to roślina na klasyczne skalniaki, bo wymaga stanowisk półcienistych, stale wilgotnych, ale nie bagnistych (dobrze zdrenowanych). Teraz widać jej liście a w marcu powinny się pojawić białe kwiaty




fot.13.02.2020r.
.

Żywiec się ożywia

Cardamine glanduligera

Wspominkowo, Cardamine heptaphylla


24.04.2016