> Alfabetyczny, ilustrowany wykaz roślin cebulowych i bulwiastych


Psiząb jest rośliną cebulową należącą do rodziny liliowatych. Wyróżnia się od 20 do 30 gatunków psizębów. Tak jak lilie występują tylko na półkuli północnej. Psiząb najbliżej jest spokrewniony z tulipanem. Swoją polską nazwę zawdzięcza kształtowi cebulek (są wydłużone i zagięte jak psi kieł). Roślina jest ozdobna nie tylko z kwiatów, ale również z szerokich liści bardzo często z bordowym marmurkowym wzorem.
Wysokość rośliny, w zależności od odmiany waha się od 20 do 50 cm. Kwiaty mogą być białe, żółte oraz w różnych odcieniach różu, aż do purpurowych i fioletowych.
W warunkach naturalnych psizęby zasiedlają wschodnią i zachodnią część Ameryki Północnej, Europę i Azję (Syberię, północne Chiny, Koreę, Japonię oraz Kazachstan). Pojawiają się na chłodniejszych stanowiskach swoich rejonów występowania (w górach). Rosną w górzystych lasach lub na ich obrzeżach.
Gatunkiem uznanym za typowy jest psiząb liliowy (Erythronium dens-canis L.), którego naturalny obszar występowania ciągnie się od południowej do wschodniej części Europy (od Portugalii po Ukrainę). Najwięcej gatunków psizębów jest jednak w Ameryce Północnej.
Na zachodzie Ameryki Północnej występują m.in.:
• psiząb czerwieniejący (Erythronium purpurascens)
• psiząb kalifornijski (Erythronium californicum)
• psiząb kremowy (Erythronium citrinum)
• psiząb tolumnyjski (Erythronium tuolumnense)
• psiząb wielkokwiatowy (Erythronium grandiflorum)
• psiząb wielopędowy (Erythronium multiscapoideum)
• psiząb wywinięty (Erythronium revolutum)
Na wschodzie Ameryki Północnej występują m.in.:
• psiząb amerykański (Erythronium americanum)
• psiząb białawy (Erythronium albidum)
W Europie znajdziemy dziko rosnący
• psiząb liliowy (Erythronium dens-canis L.)
W Azji m.in.:
• psiząb kaukaski (Erythronium caucasicum)
• psiząb japoński (Erythronium japonicum)
• psiząb syberyjski (Erythronium sibiricum)
• psiząb sajański (Erythronium sajanense)

Wymieniłam tutaj wiele gatunków jako ciekawostkę, gdyby komuś chciało się dochodzić jakich i skąd rodziców ma ich rosnący w ogrodzie pupilek.
Poszczególne gatunki psizębów mają dość ograniczony obszar występowania. Podejrzewa się, że współżyją z występującymi na danym terenie określonymi grzybami. Często zasiedlają w sposób naturalny jedną dolinę. W naszych ogrodach rosną głównie hybrydy powstałe z krzyżowania tych gatunków. Co więcej, psizęby bardzo łatwo krzyżują się między sobą w sposób naturalny. Jeśli więc mamy kilka gatunków psizębów w ogrodzie, to ewentualne siewki mogą być ich mieszańcami (hybrydami).

Uprawa
Psiząb wymaga ziemi lekkiej, przepuszczalnej i żyznej o pH lekko kwaśnym do obojętnego (6,2–7,2). Bardzo dobra jest niezbyt kwaśna ziemia liściowa. Najlepsze jest dla niego stanowisko w lekkim półcieniu, czyli pod drzewami, krzakami, ściółkowane. Późniejsze zacienienie sprzyja dłuższej obecności liści, a co za tym idzie - dłuższa wegetacja to bardziej dorodne cebulki. Liście zanikają wkrótce po kwitnieniu. W okresie spoczynku ziemia nie powinna być mokra, ale też nie wyschnięta na pieprz (lekko wilgotna), ponieważ cebulki nie posiadają łuski ochronnej, a poza tym w okresie spoczynku zawiązywane są pączki kwiatowe na następny rok.
Cebulki sadzimy późnym latem – wczesną jesienią nie płycej niż 7 cm, jak najszybciej po wykopaniu, ponieważ nie posiadają łuski ochronnej i grozi im przesuszenie. Odstęp pomiędzy poszczególnymi cebulkami nie powinien być mniejszy niż 10–15 cm.
Przed sadzeniem cebulki zaprawiamy środkiem przeciwgrzybiczym na sucho lub mokro.
Raz na parę lat, wykopujemy kępę i rozsadzamy zbyt zagęszczone cebulki.
Większość psizębów ma mrozoodporność nie niższą niż 5 USDA (–28,9°C), czyli można je uprawiać na terenie całej Polski. Jednak w mroźne, bezśnieżne zimy lepiej jest je przysypać np. korą lub liśćmi.
W zasadzie są odporne na choroby z wyjątkiem chorób wirusowych.

Nawożenie
Przy uprawie psizębów nawożenie jest bardzo istotne. Możemy je nawozić wieloskładnikowym nawozem, tzw. „nawozem do pomidorów” lub wieloskładnikowymi nawozami jesiennymi, czyli takimi z przewagą fosforu (P) i potasu (K), a małą zawartością azotu (N mniej niż 10%), w dwóch dawkach po około 15 dag/m² każda. Pierwszą dawkę rozsypujemy bardzo wcześnie (zaraz po ukazaniu się liści), a drugą po zakończeniu kwitnienia. Przy nawożeniu naturalnym przysypujemy kompostem. Ja zasilam również gnojówką z pokrzyw z dodatkiem gołębiaku.



Ilustrowany wykaz psizębów

Tekst nad zdjęciem jest przekierowaniem do poszczególnych gatunków lub odmian psizębów.

Mam kilka odmian, ale jak to ja, nie oznaczyłam

Psiząb 'Kinfauns Pink'
Erythronium
Hybryda Erythronium revolutum x Erythronium californicum 'White Beauty'


Pochodzenie: Europa, rodzice rodem z Ameryki Północnej.
Wysokość: 25 cm.
Kwiaty: różowe, jaśniejsze niż gatunek.
Kwitnie: V-VI.
Stanowisko: półcień (tzw. chłodna ziemia), cień.
Wymagania: ziemia ogrodowa, żyzna, lekka i przepuszczalna, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Najlepiej z dodatkiem kompostu liściowego, lekko wilgotna, ale nie mokra. Na cięższych glebach wymaga drenażu.
Rozmnażanie: przez bulwki przybyszowe, po przekwitnięciu i zaniknięciu liści.
Mrozoodporność: odpowiednia, jeżeli podłoże jest dobrze przepuszczalne.


> Ilustrowany wykaz psizębów


'Kinfauns Pink' jest hybrydą, jak wieść niesie, ze Szkocji. Nasiona pochodziły od Erythronium revolutum a pyłek prawdopodobnie - na podstawie cech kwiatu - należał do Erythronium californicum. Kwiaty, gdy się rozwijają, są niemal białe, później różowieją. Wymaga stanowiska w półcieniu, ziemi z dodatkiem kompostu liściowego, dobrze przepuszczalnej.

Psiząb 'Pagoda'
Erythronium 'Pagoda'
Hybryda Erythronium tuolumnense × Erythronium 'White Beauty'
ang. dog's tooth violet 'Pagoda'


Pochodzenie: Ameryka Północna.
Wysokość: 35 cm.
Kwiaty: żółte, z brązowym pierścieniem (w zależności od wieku cebulki różne odcienie brązu).
Kwitnie: IV-V.
Stanowisko: półcień (tzw. chłodna ziemia), cień.
Wymagania: ziemia ogrodowa, żyzna, lekka i przepuszczalna, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Najlepiej z dodatkiem kompostu liściowego, lekko wilgotna, ale nie mokra. Na cięższych glebach wymaga drenażu.
Rozmnażanie: przez bulwki przybyszowe, po przekwitnięciu i zaniknięciu liści.
Mrozoodporność: odpowiednia, jeżeli podłoże jest dobrze przepuszczalne.


> Ilustrowany wykaz psizębów
> Rabaty żółte i pomarańczowe


'Pagoda' jest znaną i docenianą w ogrodniczym świecie odmianą psizeba o hybrydowym pochodzeniu - prawdopodobnie jest krzyżówką Erythronium tuolumnense i Erythronium californicum 'White Beauty'. Tworzy dość wysokie, dorastające do 35 cm kępki, przy czym nie tylko kwiaty są ozdobą rośliny, ale także liście. Są one błyszczące, żywozielone z ciemniejszymi plamkami tworzącymi wyraźny marmurek, szczególnie dobrze widoczny, gdy roślina rozpoczyna wegetację po zimie. Zwisające, kremowożółte kwiaty o wielkości około 5 cm i wywiniętych na zewnątrz płatkach, mają brązowawy pierścień w gardle, jednak według znawców, pierścień ten jest tym wyraźniejszy, im młodsza jest roślina i im mniej ma kwiatów. .

fot.25.04.



Ta odmiana psizębu została wyróżniona przez Royal Horticultural Society nagrodą Garden Merit, za wybitne walory zdobnicze w ogrodach - zadecydowały nie tylko spore kwiaty i ciekawe, marmurkowe liście, ale także fakt, że jest rośliną mocno i dynamicznie rosnącą, tworzącą wiosną oryginalne dywany.

W ogrodzie wymaga stanowiska półcienistego, z dobrze przepuszczalną glebą, aby cebule nie wygniwały w zastoinach wodnych. Termin wysadzania cebulek przypada na sierpień/wrzesień. Polecany do uprawy od strefy 5, ale zaleca się w bezśnieżne, mroźne zimy choć lekkie okrywanie miejsc, gdzie cebule zimują - korą. liśćmi, lub iglastymi gałązkami.

Początek kwietnia - pąki kwiatowe już zawiązane, ale jeszcze widoczny jest ciemniejszy marmurek na błyszczących liściach.





Przekwitanie - fot.26.04.







Wiosenny dywan psizębów 'Pagoda' w ogrodzie pokazowym RHS Harlow Carr ( fot.02.05.).

Moje psizęby „Pagoda”. Dwuletnie rośliny z wsadzonych 3. cebulek.
Wydaje mi się, że dobrze się u mnie czują.

Zdjęcie 9 kwietnia 2016


Zdjęcie 16 kwietnia 2016


Zdjęcie 24 kwietnia 2016

Psiząb 'Pagoda'
Erythronium 'Pagoda'

Stwierdzam z rezygnacją, że to jedyny psiząb, na który mogę liczyć co roku, reszta to efemerydy albo wręcz wspomnienia A naprawdę szkoda, sądząc po Waszych fotkach.

Beatko, przeczytałam taką uwagę, że trzeba je dobrze nawozić, bo jak wiesz liście mają dość duże, a cebulki nie są wielgachne, więc to duży wysiłek dla rośliny. One rosną i kwitną z tego co zebrały rok wcześniej. Jak wiesz, dość wcześnie zanikają, więc trzeba im dać tego „koksu”. To brzmi dziwnie – sypać wczesną wiosną nawóz jesienny, ale tak. To na kwiaty i dla wzmocnienia cebulek.
Moje zdjęcia to 2. rok uprawy z 3 cebulek . Wyczytałam, że jak mają za mało jedzonka to potrafią zniknąć. Ja, to jak pisałam – gnojówka z pokrzywy+gołębiak.

W przyszłym roku powinnam mieć jeszcze White Beauty i jeszcze 2 malutkie (jeśli będzie dobrze). Tylko nie wiem czy zakwitną.
Poza tym skłaniam się bardziej ku ziemi obojętnej niż lekko kwaśnej.

Dzięki, Gosiu.

Gosia1704 napisał:
Pewien nasz forumowy kolega, należący do tych mocno znających się, gdy zeszliśmy na podobny temat w rozmowie, powiedział, że nawet nie wczesną wiosna, ale w ...zimie.Stwierdził, że nawozy azotowe sa szybko wchłaniane, natomiast potasowe bardzo, bardzo wolno się rozkładają aby się potem wchłonąć. Ponieważ nawoże głownie naturalnie i ta tematyka jest mi obca, specjalnie dopytywałam, czy dobrze zrozumiałam?

Ja też nawożę głównie naturalnie (kompost+rozpuszczony gołębiak z pokrzywą). Podsypuję w związku z tym znacznie mniej nawozami sztucznymi. Moja ziemia jest lekka. Rozumiem, że większość z nas tak ma, więc nie sypię jesienią bo zanim roślina z tego skorzysta to zostanie wypłukane.
Przyjęłam zasadę: jak widzę, gdzie sypać (roślina się pokazuje nad ziemią) sypię pierwszy raz (z niewielkim dodatkiem azofoski).
Po zakończeniu kwitnienia, dostają jeszcze raz (bez azofoski), jak to mówią ogrodnicy „w podzięce za kwitnienie”.
Jeżeli opóźnienie jest tak duże (nawozy płynne przyjmuje się, że są przyswajalne w ciągu 14 dni), to można założyć, że dawka wiosenna jest przyswojona przed przejściem rośliny w letni spoczynek, a dawka „pokwitnieniowa”, kiedy roślina zaczyna się ukorzeniać ponownie jesienią.
Ja jednak ujmę to prościej: jak gały widzą to ręce sypią.

Psiząb 'White Beauty'
Erythronium californicum 'White Beauty'
syn.Erythronium oregonum 'White Beauty', Erythronium revolutum 'White Beauty'
ang. fawn lily 'White Beauty'


Pochodzenie: Ameryka Północna.
Wysokość: 30–35 cm.
Kwiaty: kremowo-białe z żółto-czerwonawo-brązowym wzorem w gardle
Kwitnie: IV-V.
Stanowisko: półcień (tzw. chłodna ziemia).
Wymagania: ziemia ogrodowa, żyzna, lekka i przepuszczalna, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Najlepiej z dodatkiem kompostu liściowego, lekko wilgotna, ale nie mokra. Na cięższych glebach wymaga drenażu.
Rozmnażanie: przez bulwki przybyszowe, po przekwitnięciu i zaniknięciu liści.
Mrozoodporność: odpowiednia, jeżeli podłoże jest dobrze przepuszczalne.


> Ilustrowany wykaz psizębów


Dorastająca do około 30–35 cm wysokości odmiana psizębu o eliptycznych liściach pokrytych brązowym marmurkiem (Anglicy nazywają ten sposób nakrapiania 'mottled'). Na łodyżce pojawia się kilka kremowo-białych kwiatów o wielkości 5–6 cm z żółto-czerwonawo-brązowym wzorem w gardle.
Odmiana doceniana przez fachowców i ogrodników, została wyróżniona przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze nagrodą za szczególne walory ogrodowe (Award of Garden Merit).

Polecany do uprawy od strefy 5. Dostosuje się do odczynu pH gleby, natomiast wymaga – jak wszystkie psizęby – by była typu leśnego i dobrze przepuszczalna. Jeśli mamy w ogrodzie glebę gliniastą, należy pod rośliną wykonać dobry drenaż ze żwiru.

Informację o przynależności gatunkowej oparłam na najwiarygodniejszym dla mnie źródle – RHS. W Polsce jest sprzedawany również jako psiząb liliowy (Erythronium dens-canis).

fot.20-22.04.







Z Erythronium 'Pagoda'.

W osobnym poście, bo to tylko ciekawostka, w dodatku poparta słabym zdjęciem... Jeden z moich psizębów, Erythronium dens-canis 'Frans Hals', po przekwitnięciu zawiązał nasiennik. Był to pierwszy owoc, jaki widziałam w moim ogrodzie.

foto 20.04.



.

Odnośnie pochodzenia psizęba „White Beauty” chciałam dodać, że teorie na ten temat są różne. Jest on niewątpliwie psizębem kalifornijskim. Przez niektórych botaników jest jednak uważany za białą formę psizęba wywiniętego (E. revolutum), a przez innych za E. californicum, który mógł mieć za swojego przodka jakąś psizębową hybrydę. Bez wątpienia został zaprezentowany przez Karla Purdy, który wyselekcjonował jego cebule spośród tych, które znalazł w środowisku naturalnym. Jak oceniają niektórzy botanicy „White Beauty” rozmnaża się zdecydowanie łatwiej niż inne psizęby czysto gatunkowe.

Skąd znam takie dooperełki?
Otóż jestem żywo zainteresowana tym psizębem. Po raz pierwszy posadziłam go w sezonie 2015 (polską cebulkę). W 2016, na wiosnę wyglądał tak (6 kwietnia):



Po czym bardzo szybko zniknął (tyle go widziałam). Wątpię czy z tej cebulki cokolwiek wyrośnie w przyszłym sezonie .
Zaopatrzyłam się jednak w nowe cebulki, więc może w sezonie 2017 będę się cieszyć tym psizębem.

Odnośnie nazewnictwa psizębów to chciałam dodać, że przedtem wszystkie psizęby pochodzące z Europy czy Azji określano mianem psizęba liliowego (Erythronium dens-canis). Psizęby pochodzące z Azji były uważane za jego podgatunki.
Wiecie jak to bywa..., niektórzy (zwłaszcza sprzedawcy) wszystkie psizęby (nawet te pochodzące z Ameryki) określają czasami mianem Erythronium dens-canis czyli psizęba liliowego.

* * * * *

Co do Danusi psizębów. To ten pierwszy to może być też „Pagoda”, ale kto to wie, może Kondo, Citronella lub jeszcze jakiś inny?
Trzy następne to raczej psizęby liliowe (dens-canis), ale jakie odmiany?

Znalazłam zdjęcie swoich psizębów 'Pagoda' sprzed 3 lat. Wtedy były roślinami 2-letnimi i musze powiedzieć, że tylko takie porównanie pozwala obiektywnie ocenić , w jakim tempie roślina przyrasta. Mi się wydawało, ze powoli i szału nie ma, ale gdy spojrzałam na zdjęcie z 09.04.2014, uśmiechnęłam się pod nosem. Różnica jest olbrzymia. Widzę też, że miałam 4 rośliny mateczne, wiosną policzę ile teraz ich mam, po 5 latach uprawy.



Melduję też posłusznie, że zakupiłam już ekologiczny nawóz do pomidorów o niskiej zawartości azotu i pod koniec stycznia lekko posypię miejsce, gdzie śpią moje psizęby.

.

Psiząb liliowy 'Snowflake'
Erythronium dens-canis 'Snowflake'


Pochodzenie: Europa.
Wysokość: 25 cm.
Kwiaty: białe.
Kwitnie: IV-V.
Stanowisko: półcień (tzw. chłodna ziemia), cień.
Wymagania: ziemia ogrodowa, żyzna, lekka i przepuszczalna, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Najlepiej z dodatkiem kompostu liściowego, lekko wilgotna, ale nie mokra. Na cięższych glebach wymaga drenażu.
Rozmnażanie: przez bulwki przybyszowe, po przekwitnięciu i zaniknięciu liści.
Mrozoodporność: odpowiednia, jeżeli podłoże jest dobrze przepuszczalne.


> Ilustrowany wykaz psizębów


Erythronium dens-canis 'Snowflake'. Odmiana została wyselekcjonowana z gatunku.

Nie wiem, dlaczego ta wiosna tak się spieszy, ale pojawiły się już psizęby. Dopiero niedawno podsypałam je leciutko nawozem do pomidorów a one już na wierzchu

Erythronium dens-canis 'Frans Hals', foto z dzisiaj



.

Erythronium dens-canis, niestety nie znam nazwy odmian.

Niedługo zakwitnie Pagoda

O kurczaczki, a u mnie wszystko w powijakach.
Pagoda.



White Beauty.



Kinfauns Pink.



Joanna to chyba w tym roku nie zakwitnie.



Widzicie jakie inne listki mają?

Na wczorajszych zdjęciach z Jędrzejówki, widać psiząb ' Pagoda'. Jeszcze jest w pączkach, żaden kwiat nie jest rozwiniety.



Tymczasem w ogrodzie Harlow Carr w Anglii, Pagody są w szczycie kwitnienia. Rozna tu w wielu miejscach i najwyraźniej świetnie sie czują













.