Roślina jednoroczna z rodziny Goździkowatych (Caryophyllaceae Juss.). Niegdyś w Polsce bardzo popularny chwast zbożowy, dziś gatunek zagrożony wyginięciem. Szukając w zbożach w mojej okolicy choćby jednego egzemplarza do sfotografowania musiałem skapitulować. Aby zilustrować ten post widokiem kąkolu, poprosiłem o zdjęcia mojego przyjaciela Jana Łęckiego, który mieszka na Dolnym Śląsku . Wszystkie zdjęcia, które tu zamieszczam, są więc jego autorstwa.

Kąkol najczęściej występuje w zbożach zarówno ozimych, jak i jarych, głównie w życie. Jego cykl życiowy jest doskonale dostosowany do cyklu życiowego zbóż. Do gleby dostaje się wraz z ich nasionami . Obecnie powszechnie stosuje się czyszczenie ziarna siewnego oraz skuteczne metody zwalczania chwastów. Skutkiem tego kąkol spotyka się w uprawach coraz rzadziej i – jak wspomniałem - grozi mu wyginięcie.

Osiąga wysokość nieco mniejszą od zbóż, sięgającą do 100 cm. Łodyga jest wzniesiona, rozgałęziająca się, szara, przylegająco i miękko owłosiona długimi włoskami. Wyrastają na niej, również owłosione, wąskie, naprzeciwległe liście.
Kwiaty różowo-fioletowe, różowe, a czasem nawet białe, pojawiają się na szczytach pędów i w kątach liści tworząc rodzaj wierzchotki. Płatki korony są krótsze od działek kielicha. Nasiona umieszczone w pięciodzielnych torebkach są duże, nerkowate, ciemnobrunatne lub czarne, o rozmiarach: ok. 3,5 mm długości.

Cała roślina jest trująca, zarówno dla ludzi, jak i zwierząt domowych. Mąka z domieszką zmielonego kąkolu jest gorzka i lekko brunatna. Niezależnie, ma też właściwości lecznicze, napar w ziela w medycynie ludowej używany był do przymoczek na krosty, wysypki, egzemy, a także do przemywania drobnych zranień i otarć naskórka.
Kwiaty kąkolu są na tyle atrakcyjne, że wydaje się prawdopodobne uznanie go za roślinę ozdobną i wprowadzenie do ogrodów, gdy już wyginie na polach.










fot. Jan Łęcki

Wprowadziłam w tym roku kąkol na rabatę i juz widzę, że nasiało się mnóstwo nowych roślin. Skąd ten pomysł? z Wojsławic, podczas ubiegłorocznego zlotu ZZ odwiedzilismy Wojsławice i ujrzałam pasy kąkola w pełni kwitnienia między drzewami owocowymi. Pewnie niejeden popuka się w głowę ale to najbardziej mnie urzekło, był to najbardziej nierzeczywisty, nieoczywisty, niepowtarzalny widok.

A ja już od kilku lat szukam go po polach by zebrać nasiona i nic z tego

W 1969 r Kondratowicz napisał wielki przebój - piosenkę dla Jacka Lecha (+ Czerwono-Czarni) a w jej tekście:

Były faktycznie bardzo powszechne. Teraz, w zbożach już niemal nie ma kąkoli, choć z dzieciństwa doskonale je pamietam.