Ogród kuchenny (Kitchen garden) to tradycyjny ogród, nazywany także jako Potager (w języku francuskim, jardin potager) - jest przestrzenią oddzieloną od pozostałej części ogrodu przydomowego - typowo ozdobnego. Większość ogrodów warzywnych wciąż przypomina miniaturowe wersje starych działek rolniczych, ale w ogrodzie kuchennym różni się nie tylko w historycznie, ale także konstrukcyjnie.

Ogród kuchenny może być także ozdobny przez cały rok i być czymś więcej niż tylko skromną grządką. Jest przecież źródłem ziół, warzyw, owoców, kwiatów, często w postaci zorganizowanej przestrzeni opartej na powtarzalnych wzorach geometrycznych (kwaterach). Ogród kuchenny bywa obsadzany także
bylinami i krzewami wokół nasadzeń drzewiastych, a także uzupełniany roślinami jednorocznymi.

Potager to francuski termin oznaczający ogród warzywny. Historycznie jest to projekt wywodzący się od ogrodów francuskiego renesansu i baroku. Często kwiaty (jadalne i niejadalne) i zioła są sadzone z warzywami w celu zwiększenia piękna ogrodu kuchennego. Jest to celowy zabieg prowadzący do tego,
aby funkcja dostarczania żywności była jednocześnie estetyczną i sprawiającą przyjemność.

Rośliny są dobierane głównie ze względu na ich funkcjonalność, ale także dla ich koloru i formy. Wiele z nich jest prowadzona w taki sposób by rosła w górę (podpory). Dobrze zaprojektowany potager może dostarczyć żywność, jak również cięte kwiaty i zioła do domu. Ważne że są one naturalne, wyhodowane samodzielnie. Potager może zgrabnie ukryć swoją funkcję dostarczania do domu szerokiej gamy żywności - od beztroskiego stylu podobnego do cottage garden (ogrodu wiejskiego) po formalny ogród kwaterowy (oddzielone kwatery szpalerami jak np. w ogrodach węzłowych).

Ogród warzywny służy uprawianiu warzyw i innych roślin przydatnych do spożycia przez ludzi, jest przeciwieństwem ogrodu kwiatowego, który istnieje dla celów estetycznych. Jest formą warzywnictwa prowadzonego na małą skalę. Potager posiada kompostownik, kilka grządek lub podzielone obszary ziemi, przeznaczone na to by rósł tam jeden lub dwa rodzaje roślin. Grządki mogą też być podzielone na linie z asortymentem różnych warzyw uprawianych w poszczególnych rzędach. Najczęściej ogród kuchenny znajduje się z tyłu nieruchomości, na tyłach ogrodu. Choć coraz częściej znajduje się właśnie blisko kuchni. Moda nie omija także warzywników i obecnie stosuje się często w ogrodach kuchennych podwyższone rabaty, które posiadają podwyższenia z drewna czy innego materiału i wynoszą powierzchnię sadzenia roślin wyżej, by łatwiej było ją pielić, a także dla uzyskania efektu "podgrzania" gleby, by wzrosło plonowanie.

Wraz z pogorszeniem się warunków gospodarczych, a także zwiększonym zainteresowaniem ekologią i zrównoważonym stylem życia, wiele osób zwraca się do ogrodnictwa warzywnego, które jest znaczącym uzupełnieniem diety ich rodziny. Żywność uprawiana "na podwórku" nie potrzebuje wiele, nie zużywa paliwa, ani konserwantów. Hodowcy mogą być pewni, co dokładnie zostało użyte dla wzrostu ich roślin.

Ogród ziołowy jest często wydzieloną częścią ogrodu, poświęconą uprawie ziół. Te ogrody mogą być nieformalnymi "plamami" roślin albo mogą być starannie zaprojektowane, nawet do tego stopnia, że kompozycja i przycinanie tworzy konkretne wzory, jak w ogrodzie węzłowym.

Ogrody ziołowe mogą być czysto funkcjonalne lub mogą zawierać mieszankę roślin funkcjonalnych i ozdobnych. Zioła są zwykle stosowane do aromatyzowania żywności podczas gotowania, ale mogą być również stosowane w inny sposób, takich jak: odstraszanie szkodników, dostarczenie przyjemnych zapachów, lub przeznaczonych do celów leczniczych (i kosmetycznych).

W ogrodzie kuchennym można sadzić zioła w doniczkach - wtedy korzystna jest możliwość przenoszenia w różne miejsca. Niestety nie wszystkie zioła będą się dobrze rozwijać w doniczkach lub pojemnikach. Bardzo popularna mięta - choć pachnąca - jest bardzo inwazyjna i akurat zaleca się przechowywać ją w pojemniku by nie rozprzestrzeniła się w całym ogrodzie.

Zioła często mają wiele zastosowań. Na przykład, mięta może być stosowana do pieczenia, herbaty i zwalczania szkodników. Przykłady ziół i ich zastosowania:

Roczne zioła kulinarne: bazylia, koper, cząber
Wieloletnie zioła kulinarne: mięta, rozmaryn, tymianek, estragon
Zioła używane do potpourri: lawenda, werbena
Zioła używane do herbaty: mięta, werbeny, rumianek, bergamotka, hibiskus
Zioła wykorzystywane do innych celów: stewia do słodzenia.

[1] Angielski ogród kuchenny otoczony murem z rabatami ozdobnymi oraz ziołowymi przy pałacu na Warmii, Polska.
Na podstawie katarzynabellingham.blogspot.com/p/projektowanie-ogrodow.html
Także przedstawiony w programie Maja_w_Ogrodzie_w_eko-warzywniku_w_stylu_angielskim, odc. 472





[2] Ogród kuchenny w Lost Gardens of Heligan czyli ‘Zaginionych Ogrodach Heliganu’ w południowej Kornwalii.
Na podstawie angielskieogrody.blogspot.com/2016_01_01_archive.html





[3] Ogród kuchenny w słynnej szkole Ballymaloe Cookery School
www.cookingisfun.ie/gardens/our-gardens



[4] Inne przykłady z pl.pinterest.com

Dodam jeszcze z wolnych zasobów:

Kultowy ogród kuchenny w Villandry. Każdego roku są wykonywane dwie obsady- wiosenna (III-VI) oraz letnia (VI-XI). Warzywa są dobierane pod względem kolorów i formy - ogółem każdego roku pojawia się 40 różnych gatunków. Całość ujęta w bukszpanowe obwódki, uzupełniona kwiatami ozdobnymi, tworzy niezwykle efektowną mozaikę.



A to ładna ilustracja układu ogrodu kuchennego klasztornego (Dietfurt, Bawaria, franciszkanie reformaci, XVII w.)

Jednym ze zwiedzanym przeze mnie w Wielkiej Brytanii ogrodów , był Nostell Priory, obecnie objęty opieką National Trust. Cały majatek, wraz z ogrodem, pałacem i parkiem, oraz terenami bagiennymi i pastwiskami (do dziś używanymi, pasa się tam krówki ) położony w West Yorkshire , na obrzeżach miejscowości Wakefield.



Ogród kuchenny , jak napisała Daniela, oddzielony jest od reszty murem z furtką (prowadzi ona również do ogrodu różanego ), ale leży blisko pałacu, na tyłach zabudowań gospodarczych. Na planie, oznaczony jest numerem 8, u góry.



Zabudowania gospodarcze Nostell Priory



Za furtką dostrzegamy najpierw ogród różany z fontanną a potager rozpościera sie za widocznym na zdjęciu żywopłotem.





W kątku umieszczono 'drewutnię' ogrodnika z potrzebnym w ogrodzie sprzętem.



Między owocowymi, rozpiętymi na murach i linkach, drzewami owocowymi, oraz warzywami, lub w ich bliskości, nasadzone sa również byliny ozdobne.Byłam tam we IX, więc wielu już nie widac, ale i tak ogród prezentował sie kolorowo. Pas zielonej trawy oddziela rabatę stricte ozdobna od warzywnej



Widoczne z daleka bananowce także podsadzone są warzywami




Rzędy cebul mają w tle m.in rozchodniki i jesienne astry.










Fragment sadu z młodymi ( karłowymi???) drzewami owocowymi, które sa rozpięte na linkach



Maliniak , pieknie wyściółkowane truskawki i bananowce... A czego strzeże strach? Własnie truskawek, dyn, cukiń, groszku i ogórków.











Szparagowisko zabezpieczone przed dzikimi królikami metalowa siatką...



Ponieważ miejscowość i jej okolice jest jednym z potentatów w produkcji rabarbaru, nie mogło zabraknąć wystawy/przegladu jego odmian. Skupione pod ceglanym murem, wszystkie opisane odmianami...Mozna było porównać siłe wzrostu, kolor łodyg...





Widok na głowną oś ogrodu kuchennego ,od strony 'budynku gospodarczego'... Napisałam w cudzysłowiu, bo niejeden z nas chciałby mieć taką rezydencję



Przyznam, ze na mnie taki ogród zrobił spore wrażenie. Mam bowiem jakoś zakodowane,że warzywnik jest całkowicie wydzieloną częścią, najczęściej wstydliwie ukrytą poza reprezentacyjnymi rabatami ozdobnymi.







Oczywiście, ze względu na obecny status majątku, ogród ten nieco zatracił swój pierwotny użytkowy charakter i jest raczej ogrodem poglądowym .Widać jednak nadal , jak mógł wyglądać, gdyż jego układu nie zmieniono, nie jest tez sztucznie założony, tylko w celu prezentacji odmian warzyw i kwiatów.

.

Dziękuję za ciekawe zdjęcia poglądowe do tematu ogrodów kuchennych.
Jak widać w dużych posiadłościach były/są to dość duże tereny - skoro miały wyżywić spore grono mieszkańców to nie jest dziwne.
Jeszcze bardziej mnie urzekło jak są malownicze. Nie mają się czego wstydzić i wcale nie trzeba ukrywać się tak zadbaną częścią ogrodu.

Miały ta wielką zaletę, iż służba nie musiała biegać po kwiaty dla ustrojenia np jadalni, do ogrodów spacerowych. Tak warzywa i owoce, jak rośliny ozdobne ( w tym róże) , były pod ręką, kilkadziesiąt metrów od kuchni i przygotowalni.

Dla mnie najlepszym, przystępnym źródłem szczegółowych rozwiązań w tego typu ogrodach jest brytyjska seria dokumentalna z 1987 r. 'The Victorian Kitchen Garden'. Pokazuje trud pracy i rozliczne zadania przed jakimi stawiani byli ogrodnicy, by dostarczyć na stół warzywa, owoce i kwiaty, często w nietypowych porach (np. kwitnące konwalie na Boże Narodzenie). Każda ściana ogrodu miała odrębną obsadę z dobranych do warunków temperatury i oświetlenia drzew owocowych. Dla drzew wymagających ciepła (brzoskwinia), w celu przyspieszenia owocowania stosowano nawet ogrzewane ściany. Sprawdzianem dla ogrodnika była też uprawa melonów. Owoce zanim trafiły na stół poddawano selekcji- np. porzeczki dobierano długością i okazałością grona. Długo by wymieniać wszystkie smaczki.
Tego typu ogrody świadczyły o statusie właściciela, a znikły z przyczyn ekonomicznych, bo koszty utrzymania były ostatecznie zbyt duże, przy wzrastającej dostępności produktów związanej z szybkością transportu.

Zwiedzany ostatnio przeze mnie wiktoriański ogród kuchenny z 1817r, rewitalizowany w 1997 ze środków, jakie przekazała osoba, która wygrała w krajowej loterii, o czym informuje stosowna tabliczka nad wejściem . Ogród jest częścią Normanby Hall County Park w North Lincolnshire (UK)





Ogród położony jest w pobliżu zabudowań zaplecza gospodarczego pałacu, otoczony wysokim, ponad 2-metrowym murem. Jak to widziałam w innych miejscach, ogród kuchenny, to nie tylko rabatki i szklarnie z warzywami, ale także drzewka owocowe i rośliny ozdobne, w tym róże i paprocie.

Centralna aleja Walled Garden - od furtki wejściowej, do furtki 'roboczej' dla ogrodników, prowadzącej do szklarni ... Róże, róże, róże ... pomiędzy trejażami rozstawionymi co 2 m rosną kwitnące rośliny : przegorzany , kosmosy, głowaczki, szałwie, przetaczniki...





Na murach otaczających ogród , można podziwiać rozpięte w różny sposób drzewa owocowe . Umieszczona w pobliżu tablice prezentują te właśnie sposoby 'prowadzenia ' drzewek











Wspaniałe karczochy , wielkie i bardzo ozdobne.





Jako,że ogród jest wiktoriański, nasadzeniami także nawiązano do tamtych czasów - prezentowane odmiany warzyw, to w większości, odmiany historyczne. karczoch odmiany Purple Globe, jak widać na labelce, uprawiany od 1835r



Karczoch Large Green Paris' - odmiana z 1771r!



Rabarbar odm. 'Victoria', uprawiany od 1841r



Gliniane cylindry do pędzenia i zabezpieczania rabarbaru. gdy są niepotrzebne, zdobią



To właśnie zdjęcie z tablicy poglądowej uświadomiło mi, dlaczego w niemal każdym ogrodzie stoją takie gliniane 'dzwony'



Brytyjski ogrodnik przy pracy - niespieszne podlewanie konewką kukurydzy



Bukszpanowe obwódki rabat przy murach





Kwiaty, drzewka owocowe i warzywa...ot, potager

Chciałabym tak przyszpilić do ściany (jak na fotkach wyżej )jakieś drzewo owocowe...myślałam i moreli....podpowiecie mi czy ten gatunek lubi takie formowanie...

cytat ze strony budujesz.info , Cięcie moreli rosnących w palmetach
"Jeśli posadziliśmy morele w szpalerze pod ścianą, należy przyciąć je powyżej 2. pąka, ok. 30 cm od ziemi. Wiosną następnego roku skracamy o 2/3 dwa najgrubsze pędy każdego drzewka i przywiązujemy je do rusztowania. Wszystkie pozostałe gałązki przycinamy do 2. pąka. Zabieg powtarzamy co roku – jego celem jest pobudzenie moreli do silnego rozgałęziania się, by pędy przykryły całą powierzchnię ściany."

Widziałam prowadzone przy ścianie grusze i jabłonie( plon nie jest oszałamiający), moreli nie widziałam, ale można.

Dzięki Magda Obmyślę sprawę...czy dam radę ...

Kondziu, buziaczki za temat uwielbiam ogrody warzywne, nawet tworzę namiastkę u siebie czy ogród Ewy Pszczółki tez zaprezentujesz?

Zaglądnęłam do tego tematu bo próbuję założyć przed wyjściem kuchennym ogródek inspirowany potagerem. "Studiowalam" temat drzew owocowych formowanych na ścianie bo również marzyła mi się morela ale przeczytałam w książce A. Miki że częste silne cięcie które jest obowiązkowe na ścianie jeszcze wzmaga podatność moreli na choroby drewna (i tak już dużą w naszym mokrym zimnym klimacie) i skraca żywotność drzewka To już lepsza będzie brzoskwinia (nektaryna/flatryna) bo ją i tak tnie się silnie co roku.

Z doświadczeń praktycznych to miałam morelę w sadzie przez 5 lat - czas przeszły bo w tym roku zmarzła - i jest to drzewo które bardzo silnie rośnie, potrafi wypuścić dwumetrowe przyrosty-nie wiem jak bym to ogarnęła na ścianie Być może na ścianie było by cieplej i by przeżyła tą zimę? Albo i nie. W każdym razie nektaryna żyje, tylko nie owocowała bo pąki kwiatowe wymarzły.

Moim następnym pomysłem była grusza. W teorii super, wspaniałe kwiaty wiosną, wiszące pękate gruchy latem i jeszcze liście zmieniające kolor na żółty jesienią. Miodzio Ale jakoś tak w zeszłym roku późnym latem byłam w sadzie, patrzę na moje dwie grusze i dotarło do mnie że to by miała być ozdoba mojej ulubionej ściany. Tymczasem w praktyce to grusze u mnie owszem kwitną pięknie (przyginam gałęzie), ale niestety kwiaty zawsze w maju obrywają przymrozkiem więc owoców nie ma, liście nie chronione chemicznie mają pelen zestaw chorób i szkodników i wyglądają raczej nieciekawie, a żadnych specjalnych jesiennych kolorów nie pamiętam

Obecnie w planie jest winorośl Winorośl nieźle u mnie rośnie (może też dlatego że najbardziej o nie dbam) i powinno być dobrze. A jak wyjdzie to mam nadzieję za kilka lat wam pokazać

No włąśnie, Sierika ma śliczny potager u siebie a tutaj tylko lajkuje, nic a nic się nie chwali swoim.

Potager w Nostell Priory zajmuje niewielką część majatku Nostell - większa, to park krajobrazowy. Położony jest na zapleczu dawnych budynków gospodarczych i otoczony ceglanym murem. Niejako przedogródkiem ogrodu kuchennego jest skromny ogród różany z fontanną, jako centralnym punktem tego miejsca



Stąd rozciąga się spektakularny widok na potager zamknięty i oddzielony od drogi, murem



Na murach rozpięte są róże, ale i drzewa owocowe, np jabłonie







Centralna osią ogrodu jest aleja lawendowa, po bokach której widzimy uprawy warzywnicze i sadownicze, przemieszane oczywiście z roślinami ozdobnymi. Niestety, Anglię w tym roku dopadła klęska suszy i to widać po każdej z roślin



















Widok na zabudowania gospodarcze z końca ogrodu



Równolegle do środkowej, lawendowej drogi, wzdłuż ogrodu prowadzą dwie inne, boczne





Sad ze świezo skoszonym siankiem








.

Sad, to głownie jabłonie prowadzone w sposób naturalny i rozpięte na linkach









Są także bananowce, kolekcja odmian rabarbaru i truskawki, szczelnie zabezpieczone siatką przed szkodnikami









Karczochy pod d bananowcami



Także uprawy warzywnicze sa osiatkowane







Odwiedzam ten ogród co najmniej raz w roku, ale w tak złym stanie jeszcze go nie widziałam Szkoda, że większość jednorocznych kwiatów, które zawsze zdobiły rabaty warzywnicze, uschła i została usunięta. Ogród przez to wydawał się w tym sezonie smutny i pusty.
.