> Alfabetyczna baza roślin cebulowych i bulwiastych



Hejka!
Kiedyś to wszystko tego, ten.... było proste. Wczesną wiosną wschodziły małe iryski cebulowe a potem jeżeli się miało szczęście mieszkać w cieplejszej części kraju to można sobie było oglądać kwiaty iryska bucharskiego czy irysa aucherii. A teraz co? Gdzie się podziały te wszystkie cebulowe i nie tylko cebulowe cudeńka. Na próżno szukać prawilnego Iris bucharica czy też Juno bucharica, teraz w ogrodach rośnie sobie Iris subg. Scorpiris var. bucharica. Qrczę, sama nie wiem czy ja tę nazwę poprawnie zapisałam?! Gdzie te wszystkie odmiany Iridodictyum (tak, tak - to właśnie od 1961 roku sadziliście drodzy ogrodnicy), zamiast nich na rabatach przedwiosenną porą wschodzą od 2001 roku przedstawiciele podrodzaju Hermodactyloides. Brać ogrodnicza za nic ma jednak pracę systematyków botaniki, bezczelnie twierdzi, że nadal uprawia irysy cebulowe i ma rację bo wszystkie te rośliny należą do rodzaju Iris. W podziały na podrodzaje, "gatunki sporne" czy też te wszystkie var. lub ssp. bawią się właściwie tylko botanicy i kolekcjonerzy. Jednak dla porządku i usystematyzowania wiedzy trochę o irysach cebulowych napiszę. Zaczniemy jednak od wymagań "hermodactyloidesów".

Iris Hermodactyloides

Rośliny z tego podrodzaju wymagają stanowisk słonecznych i dobrze przepuszczalnej, żyznej gleby o odczynie obojętnym. Latem przechodzą okres spoczynku i muszą mieć jak najmniej wilgoci wokół cebulek. Jeżeli lato jest bardzo deszczowe to albo wykopujemy cebule albo szykujemy kasę na nowe, nie ma zmiłuj. Sadzimy je do gleby bardzo późno, jeżeli jesień będzie ciepła cebulki zdążą skiełkować a jak wtedy przyjdzie mróz to nieszczęście gotowe. Cebulki sadzimy w dobrze zdrenowanym podłożu, na głębokości 10-15 cm. Co wrażliwsze gatunki czy mieszańce dobrze w zimniejszych rejonach okryć na zimę. Z doświadczeń moich cooleżanek i coolegów wychodzi na to że w Polsce mamy głównie tzw. zimniejsze rejony więc lepiej te cebulki irysowe okrywać na zimę w całej Polsce. Ś.P. Pani Zoja Litwin doradzała przy uprawie Iris reticulata, jego mieszańców i innych wcześnie kwitnących gatunków z podrodzaju Hermodactyloides hojnie stosować kompost i żwir. Ten ostatni rzecz jasna na drenaż. Przestrzegała przed stosowaniem torfu (jak najbardziej słusznie), nawet odkwaszonego, bo wiąże wodę w glebie także latem, kiedy te irysy muszą mieć sucho jak na Saharze. To naprawdę były dobre rady! Jak pisałam, większość irysów z tego podrodzaju, a na pewno wszystkie te uprawiane w naszych ogrodach, kwitnie bardzo wcześnie. To dobre towarzystwo dla ranników i przebiśniegów.

Gatunki

Podrodzaj Hermodactyloides dzieli się na dwie sekcje: Reticulatae i Monolepsis.
Do tej pierwszej zaliczamy:

Iris danfordiae - czyli po polsku kosaciec Danforda. Roślina pochodzi z Turcji, została sprowadzona do Europy w 1876 roku przez Mrs CG Danford (łowczynię roślin, takie zajęcie było bardzo cenione w wiktoriańskiej Anglii). To niewielka, dorastająca zaledwie do 15 cm (pędy kwiatowe) "irysina" o delikatnie pachnących jasnożółtych kwiatach, pojawia się na rabacie bardzo wcześnie, często już w lutym możemy zobaczyć kwitnące iryski Danforda (czy nie powinno być iryski Danfordowej? ). Liście tego irysa w czasie kwitnienia zaczynają dość szybko rosnąć, dorastają do 30 cm (w naturze nawet do 40 cm), na szczęście taki rozmiar liście osiągają po przekwitnięciu rośliny. Irys Danforda (Danfordowej ) jest stosunkowo odporny na mróz.

Iris histrio - znaleziony w 1854 roku ......w Libanie i to właściwie już tłumaczy dlaczego nie jest uprawiany w naszym kraju. Występuje też w Kirgistanie, Izraelu i południowej Turcji - miłośnicy irysowych cebulaczków dysponujący cieplarnią mogą się pobawić.

Iris histrioides - pochodzi z gór Turcji, dość odporny na naszą zimową aurę (nie ma się co dziwić, porasta zbocza do wysokości 1500 m nad poziomem morza). Podgatunek Iris histrioides var. sophenensis o bardzo mocno fioletowych kwiatach, z niebieskim odcieniem (cokolwiek to znaczy) też pochodzi z Turcji. Iris histrioides jest też rodzicem wielu irysków hybrydowych uprawianych w naszym klimacie.

Iris hyrcana - znaleziony w 1928 roku, zdecydowanie ciepłolubny (w Anglii uprawiany w tzw. alpejskich szklarniach). Spotykany w południowej części Kaukazu, Azerbejdżanie i Iranie (południowe wybrzeże Morza Kaspijskiego). Są jakieś niejasności (nie wyśledziłam tego do końca) z tym czy był to gatunek utożsamiany z Iris reticulata. Dociekania dla Holmesa botaniki.

Iris pamphylica - znaleziono tego irysa w polach prowincji Antalya w Turcji (ciepławo) ale widziany bywał na wysokości 700-850 do 1500 metrów nad poziomem morza (znaczy kto wie czy by mu się w cieplejszych rejonach naszego kraju nie udało przetrwać). Zabawa jednak moim zadaniem tylko dla kolekcjonerów. W naturze porasta skraje dębowych lasów, lubi gliniaste podłoże.

Iris reticulata - irys żyłkowany pochodzi z terenów południowej Rosji, Kaukazu i północnego Iranu. Dorasta do wysokości 15 cm. Występuje też w formie biało kwitnącej - 'Alba'. Mimo południowego pochodzenia irysa żyłkowanego powszechnie uprawia się w krajach strefy umiarkowanej. Gatunek wyróżniony Award of Garden Merit przez Royal Horticultural Society.

Iris tuberosa - często można go spotkać pod dawną nazwą Hermodactylus tuberosa (jednak to zdecydowanie irys co potwierdziły badania w Kew). Znam jedną osobę w Polsce, u której w ogrodzie rósł i miał się dobrze. Urody nienachalnej roślina choć mnie się podobała ze względu na kolorki (jest złocisto - zielono - brązowy). Pochodzi z północnej części basenu Morza Śródziemnego.

Iris wartanii - zdecydowanie ciepłolubny gatunek a szkoda. Znaleziono go w Izraelu, nieopodal Nazaretu i zgodnie z pochodzeniem rzeczywiście urodę ma boską. Opisany w XIX wieku, w latach osiemdziesiątych. Niestety u nas tylko w chłodnych szklarenkach, a i tak będzie sprawiał kłopoty (kwiaty zakwitają bardzo wcześnie i jest problem z zawiązywaniem cebulek na przyszły rok). Zdecydowanie dla pasjonatów! Istnieje biało kwitnąca forma Iris wartanii ver. Alba

Iris winogradowii - pochodzi z Kaukazu, z niewielkiego obszaru, taki prawdziwy endemit. Wytrzymuje spadki temperatur i całkiem nieźle radzi sobie w chłodnym klimacie. Preferuje stanowiska z próchniczą, przepuszczalną glebą, dobrze rośnie w chłodnawym cieniu co nie jest częste wśród irysów. Kwiaty w pięknym, bladozłotym kolorze.

Iris zagrica - opisany bardzo niedawno temu gatunek, pochodzący z górskiego pasma Zagros w zachodniej części Iranu. Wielka rzadkość wokół której było sporo zamieszania - brytyjskie Alpine Garden Society szalało ze szczęścia - w końcu to gatunek odkryty w XXI stuleciu!

Do sekcji drugiej Monolepsis zaliczamy:

Iris kolpakowskiana - pochodzi z gór Tien Szan i z Turkmenistanu. Dość nietypowo dla irysów rośnie w glebie gliniastej, mokrej wiosną a wysychającej na kamień latem. Pięknie, kontrastowo wybarwiony. W czasie kwitnienia liście mają około 5 cm wysokości, po kwitnieniu dorastają do 30 cm.

Iris winkleri - pochodzi z gór Tien Szan, Kirgistanu i Uzbekistanu. Dorasta do 10 - 20 cm, kwitnie w czerwcu. Podobny do
Iris kolpakowskiana.
Oba irysy z tej sekcji zostały opisane już w XIX wieku.

Mieszańce międzygatunkowe

Hybrydy Iris histrioides i Iris reticulata.

'Georg' - kwiaty ma w kolorze fioletowym
'Joyce' - kwiaty ciemno - niebiesko - błękitne
'Major' - kwiat w kolorze chabrowym
'Harmony' - piękny ciemno błękitny kolor kwiatu
'Alida' - zarejestrowana w 1977 roku bardziej jasna wersja 'Harmony'
'Armenia' - kwiat w kolorze ciepłego fioletu
'Halkins' - kwiat dwukolorowy, górne płatki niebiesko - błękitne, dolne fioletowe
'Clairette' - kwiat dwukolorowy, górne płatki jasno niebieskie, dolne w kolorze granatowo - fioletowym
'Lovely Liza' - kwiat w kolorze śliwkowym z lekkim odcieniem indygo, mieszaniec odmian 'Joyce' i 'Clairette'
'Kuh-e-Abr' - kwiat w kolorze błękitu o średnim nasyceniu barwy
'Natascha' - kwiat jasno niebieski
'Ida' - kwiat w kolorze określanym jako błękit lobelii
'Pauline' - kwiat w kolorze fioletu z odcieniem purpury
'Cantab' - kolor kwiatu jasno niebieski

Hybrydy Iris winogradowii i Iris histrioides

'Katherine Hodgkin' - kwiat w kolorze jasno błękitnym z lekkim morskim odcieniem, odmiana powstała za sprawą E.B. Andersona w 1960 roku w Wielkiej Brytanii. Nazwana na cześć żony Eliota Hodkina, entuzjasty upraw i krzyżowań irysów cebulowych.
'Sheila Ann Germaney' - kwiat bledszy niż ten, którym zakwita 'Katherine Hodgkin'. Żółta plama jest nieco mniejsza niż ta na kwiatach "Katarzynki".

Następny post będzie dotyczył Iris subg. Scorpiris czyli słynnych Juno.

Pauline - w pierwszym roku

w następnym

Katharine Hodgkin





Alida

Asiu! Jak długo rosła kępa Pauline? Czy po prostu wsadziłaś kilka cebulek obok siebie? Jesienią posadziłam mnóstwo irysów żyłkowych różnych odmian. Musimy wiosną koniecznie zorganizować konfrontację!

Miłko, ja zazwyczaj kupuję irysy wczesną wiosną (w doniczkach) w Jucce. Kwitną w domu, a potem wsadzam je do gruntu. Pierwsze zdjęcie Pauline, tak jak napisałam, zrobione rok po wsadzeniu, drugie - po 2 latach. Zobaczymy co będzie w tym roku. Szczypiorki już wychodzą, ale czy będzie kwitła? Acha, nie rozrasta się.

Ja mam wrażenie , że moje irysy rozrastają się powoli i nieregularnie. Katharine Hodgkin rozrasta się najlepiej. Iris Danfordiae (ten żółty) odmawia współpracy i raz kwitną trzy kwiaty, raz dwa. Iris reticulata 'George' rośnie u mnie z 6-7 lat i podwoił liczbę kwiatów. Harmony był przekopywany i szargany wiec siłą rzeczy jest rozrzucony, ale też się powolutku rozrasta i tak przez te lata jest go z 3x więcej. Jesienią posadziłam kilka nowych odmian, strasznie jestem ciekawa, co z tego wyrośnie!
Nie wiedziałam, że w Jucce można kupić w doniczkach Daj znać, jak dowiesz się, ze się pojawiły!

Już są . Kupiłam Pixie ....
Poza irysami mają przebiśniegi, ranniki, zawilce i mnóstwo innych wczesnowiosennych radości.

Niestety, u mnie irysy nie mają okazji się rozrosnąć . Głodne stwory się nimi pasą. I te podziemne i naziemne ...

A miałam dziś jechać Może jutro dam radę! Muszę najpierw sprawdzić, co sama posadziłam! No i z tym spisem muszę udać się do sklepu!

PS. Byłam w sklepie! Były 4 odmiany, które już mam I w końcu nie nabyłam... Nie było Pixie

PS2: Czy ktoś mi może powiedzieć czym różni się Pixie od Harmony?

Katharine Hodgkin z dziś. Kępka podobnej objętości co roku.



George marnie w tym roku. Z 10 sztuk kwitnących w 2016 chyba tylko trzy zakwitną. Na razie jeden otworzył się rankiem

Alida


Blue Note


Carolina


Clairette


Gordon


Katharine Hodgkin


Pixie


Spot On

Dorcia! Cudowna kolekcja! Marzę o takiej! Kupiłam ileś odmian jesienią, ale one jeszcze nie kwitną

Ja też czekam jeszcze na kwiaty kilku odmian

Dotąd kupowałam cebule irysów jesienią, ale w LM już kolejny rok są w sprzedaży teraz, wiosną.

Czy to dobra pora na ich sadzenie ? Nie liczę na wiosenne kwitnienie, ale czy warto kupować je teraz ?

Ja myślę, że to bez sensu, ale oni sprzedają dlatego, że im zostało z jesieni. Poza tym może można podpędzić w domu, ale miałoby to sens, jakby cebule były w sprzedażny w styczniu, teraz to już za późno!

Fabiola


Violet

Alida



Pauline

Krzysia napisał:
Ja swoje iryski posadziłam mniej więcej w pierwszej połowie lutego (piszę o sadzeniu w Anglii) i teraz mam zaledwie szczypiorki. Wątpię w to, żeby zakwitły mi w tym roku ale może w następnym się zdecydują

A skąd macie Alidę? Piękna!

Jestem pewna tylko jednej nazwy odmiany, z resztą może mi pomożecie? Wiem,z e kupowałam Pauline, Purple Gem, J.S. Dijt i miałam wcześniej chyba George, ale nie jestem pewna...

Clairette


Pauline?




Clairette


Purple Gem?

Pojawiło się słońce i zakwitły wreszcie iryski sadzone jesienią na skalniaczku, na razie pierwsze dwa Katharine Hodgkin i NN , bardzo zależało mi na żółtym, kupiłam, posadziłam i zgubiłam opakowanie .

Moje iryski cebulowe ale oczywiście bez nazw

Piękne macie iryski Ostatniej zimy straciłam wszystkie (właściwie to już nie ostatnia, a przedostatnia, cha, cha) i już miałam sobie dać siana ale wiosna bez irysków?
Spot On



Fabiola




Katharine Hodgkin